Chinese invasie in Afrika: een uitleg

Het is 08.00 uur, op de seconde nauwkeurig. Het fluitje klinkt een laatste keer en soepeltjes laten we het station achter ons: de gloednieuwe Madaraka Express vertrekt stipt op tijd. Daar is een reden voor: niet de Kenianen, maar de Chinezen zitten achter deze enorme investering. Sinds april 2017 is de Lunatic Express verleden tijd. China is binnen komen walsen om een nieuwe railway over hetzelfde traject aan te leggen: De Madaraka Express. Deze moet groter, sneller en beter: go hard or go home moeten ze gedacht hebben! Het prijskaartje hieraan? Een luttele $3,8 miljard, waarvan China 90% financiert; de resterende 10% wordt ingelegd door de regering van Kenia. Het traject tussen Nairobi en Mombasa is al gelegd en volledig operationeel. Maar what the heck heeft China eigenlijk te zoeken in Afrika?

Het Afrikaanse groentetuintje van China

Onlangs nog kondigde de Chinese president Xi Jipeng aan dat het land (weer) 60 miljard aan investeringen toezegt op het Afrikaanse continent. Da’s niet niks! Wat zit hierachter? Dollartekentjes en food staan centraal bij het Chinese belang in Afrika. Het winnen van grondstoffen is een belangrijke reden voor Chinese staatsbedrijven om naar Afrika te trekken. Hun bevolking groeit namelijk zó snel dat ze hun eigen eten niet meer kunnen produceren – en van hangry inwoners wordt niemand vrolijk! Op veel plekken in Afrika geven ze leningen die door Afrikaanse landen worden afbetaald met grondstoffen zoals olie of koper. Die kan China goed gebruiken om hun eigen economie te stimuleren. De geldstromen van China naar Afrika bestaan voor het grootste deel uit goedkope kredieten die worden verstrekt om specifieke projecten te financieren, vooral directe investeringen in infrastructuur. Zoals deze spiksplinternieuwe trein in Kenia! De rente op die leningen kan laag blijven omdat er grondstoffen tegenover staan als garantie, waardoor de lening aan het Afrikaanse land minder risicovol is. Maar het is niet allemaal rozengeur en maneschijn… Er worden internationaal veel vraagtekens gezet achter deze Chinese contracten. What is this all about?  

Belangrijke waarschuwingen of Anti-China propaganda?

Bereid je even voor op een lesje politieke belangen en intriges! China wordt in de westerse media veelal verweten van modern imperialisme en het schenden van mensen- en milieurechten. Say what! Het land zou het continent leegroven en handel drijven met corrupte regimes, en hun contracten zouden verre van transparant zijn. Een ander probleem in de ogen van westerse critici? De potentieel dramatische gevolgen als de leningen niet terugbetaald kunnen worden door het land in kwestie… de schuldenstand van de meeste Afrikaanse landen is namelijk al zorgbarend hoog. Het beeld van China als de moderne kolonisator die alleen maar de vruchten van het (passieve) land plukt, is vaak simpel en ongenuanceerd. Een ding is zeker: de focus van het westen en China is gericht op compleet andere gebieden. Waar de westerse hulp zich vaak richt op onderwijs, democratisering of gezondheidszorg, richten de Chinese kredieten zich meer op infrastructuur en industrie.

Een luttele $3,8 miljard, waarvan china 90% financiert; de resterende 10% wordt ingelegd door de regering van Kenia

De manier waarop de Chinese investeringen worden afgebeeld is in de media een soort van propaganda-oorlog geworden: vingertjes wijzen en welles-nietes. Westerse critici benadrukken de grote risico’s, China zelf heeft het over win-win situaties. Uiteindelijk is de essentie business… maar hoever kan en mag dit gaan? Wil je meer weten over de nuances van de Chinees-Afrikaanse relatie, lees dan vooral dit handige artikel van De Correspondent.

Kedeng kedeng, ka-ching ka-ching

In mei 2014 zette de Chinese premier Li Keqiang samen met de presidenten van Kenia, Oeganda, Rwanda en Zuid-Soedan de handtekening onder een groot project dat de infrastructuur tussen de landen moet verbeteren. Het betreft een spoorweg tussen Nairobi en Mombasa, eentje die de oude Uganda Railway moet vervangen. Maar uhh… is het niet veel makkelijker om gewoon de oude spoorlijn te fixen? “Nee!” zegt China. Allereerst wordt deze lijn een lange rechte lijn, iets wat de reiziger veel tijd zal besparen. Daarnaast is het vervoeren van grondstoffen van en naar Oeganda van groot belang voor China. Op langere termijn wil ze de lijn zelfs nog verder uitbreiden naar andere grondstofrijke gebieden als Zuid-Sudan en Oost-Congo. Niet alleen de Chinese investeringen liggen onder de loep in de media (onlangs gooide de Keniaanse overheid nog de benzineprijzen omhoog, mede voor de schuld afbetalingen); er is ook aardig wat ophef over de national parken Tsavo National Park en Nairobi National Park. De trein doorkruist deze gebieden namelijk. Volgens activisten zou de spoorweg de lokale ecosystemen in de war brengen, waarbij de bouw al veel wildlife heeft weggejaagd. Wildlife versus commercieel gewin; een strijd die hier helaas maar al te vaak voorkomt. Eén ding is zeker: door de strakke planning van de Chinezen vertrekt deze trein op de minuut nauwkeurig. Het is nog maar de vraag of dit zo zal blijven: het plan is dat in de nabije toekomst de Chinezen de railway over zullen dragen aan Kenia. Kenianen worden momenteel getraind door de Chinezen over het onderhoud en het beheren van een spoorweg: the road (rails) to success of een klassiek gevalletje ‘gedoemd te mislukken’? We zullen het af moeten wachten!

Either way: Deze Treinreis is supervet

De railway ligt er inmiddels (deels) en werkt als een tierelier. Het is een duurzamer en milieuvriendelijker alternatief voor een vervuilende binnenlandse vlucht, en is ook een goede optie om de verkeersjungle tussen Mombasa en Nairobi te vermijden. Daarnaast heb je prachtige stops on the way. Wat dacht je van de diepgroene Taita Hills en het avontuurlijke Lumo conservancy? Gekke of Chinezen of niet, de route garandeert in ieder geval een rete bijzonder Keniaans avontuur. Deze blog maakt onderdeel uit van Africa inside out.