De ontdekking van Oeganda's ruwe diamant
Uit de muziekbox pompen Oegandese afrobeats. De bas dreunt, het stuur trilt, en jij hobbelt vrolijk mee. Maar je ogen krijgen geen rust. Overal gebeurt iets. Majestueuze rotsformaties rijzen op uit de rode aarde. Vrouwen gehuld in doeken in alle kleuren die je kan opnoemen, bewegen sierlijk langs de weg. Koeien met hoorns groter dan jijzelf struinen over het zand. En dan zijn er de potholes, die als je niet goed oplet, het busje zo omver kunnen gooien. We zijn op weg naar Karamoja, de ruwe diamant van Oeganda. Niet je typische all-inclusive Turkije vakantiebestemming. Geen platgetreden paden. Dit is rauw, authentiek en tot voor kort nog praktisch onbegaanbaar. Karamoja lag jarenlang in de vergetelheid, verscholen aan de grens van Zuid-Soedan en Kenia. Ooit verboden terrein zonder permit, nu het wilde noorden waar avonturiers hun hart ophalen. Hier geen Instagram-cafés of luxe lodges. Hier is het stof, hitte en eindeloze vlakten. De rode zandwegen kronkelen als aderen door het landschap, rotsen steken als totems uit de grond. Karamoja is een reis terug in de tijd, en wij gaan dat ervaren.
Kidepo Valley
Dit is Oeganda’s ruigste en mooiste nationale park. Denk Serengeti, maar dan zonder de horden toeristen. Kidepo ligt 600 kilometer van Kampala. De route ernaartoe? Een test voor mens en machine. Zelfs met een 4x4 tuf je soms met 20 km/u over de roodgekleurde dirt roads. Daarom slaan veel reizigers Karamoja over. Te ver. Te lastig. En alle highlights liggen toch in het Zuidwesten? Niet voor ons. Wij hebben een missie. Een vriend uit Kampala, zelf Karamojong, heeft ons overtuigd: deze off the beaten track bestemming mag niet ontbreken. Dus huren we een 4x4 bij Roadtrip Uganda, gooien onze tassen achterin en gaan we op weg naar het onbekende.
Dag 1 en 2: van Kampala naar Kotido
Onze vriendelijke vriend uit Kampala, komt zelf uit Kotido, een district midden in Karamoja. In dit district vind je Nakapelimoru: het grootste traditionele dorp uit Oost-Afrika. Zijn oom heeft een boerderij in de buurt, wat de eerste bestemming van onze roadtrip zou zijn. Vroeg in de ochtend stouwen we ons gammele busje vol met rijst, groenten, waterflessen en onze tassen. De chaos van Kampala raast om ons heen: toeterende taxi’s, zigzaggende boda-boda’s en straatverkopers die hun laatste chapati’s verkopen. Nog even de drukte omarmen, voordat we het uitgestrekte noorden in rijden. De eerste uren rollen soepel voorbij. De stad verdwijnt, heuvels maken plaats voor dorre savanne, en de wegen worden steeds stiller. We stoppen bij een roadside market voor sappige mango’s en kijken toe hoe het lokale leven zich afspeelt: een jongen probeert een paar geiten in bedwang te houden, een vrouw snijdt suikerriet met een vlijmscherp mes. Even later bereiken we Gulu, de grootste stad in Noord-Oeganda, waar we de nacht doorbrengen in een simpel hotel.Een lokale bar induiken
’s Avonds duiken we een lokale bar in. Tussen de waterpijpen en biertjes raken we in gesprek met jongeren die verbaasd zijn dat we naar Karamoja gaan. “Jullie zijn gek,” lacht iemand. “Maar ik snap het wel. Dat is nog écht Oeganda.” De volgende ochtend vertrekken we bij zonsopgang. Het asfalt wordt slechter, de kuilen dieper en het landschap droger. De kleurrijke doeken en kenmerkende ‘goochelaarshoedjes’ van de Karamojong duiken steeds vaker op langs de weg. Na uren hobbelen komen we aan in Kotido, waar we wachten op een gids die ons naar Napso’s boerderij zal brengen. Een lokale man nodigt ons uit in zijn huisje, en voor we het weten zitten we op zijn bank, thee in onze handen, luisterend naar verhalen over het leven in deze afgelegen regio.
Overnachten onder de sterren: de village experience
Tegen de schemering rijden we in het pikkedonker achter een boda-boda aan, de weg niets meer dan een kronkelig zandpad. Napso, een lange Karamojong met een vriendelijke glimlach, verwelkomt ons op zijn boerderij. Hier kunnen reizigers een authentieke ‘village experience’ beleven: slapen in een traditionele hut of onder de sterren. We kiezen voor de sterren.Rond het kampvuur bereiden we samen een simpele maaltijd en voeren we diepe gesprekken over cultuur en de rol van NGO’s in Karamoja. “Veel hulporganisaties doen hier meer kwaad dan goed,” zegt Napso. “Ze creëren afhankelijkheid in plaats van verandering.” Met een volle buik kruipen we onder ons muskietennet. De stilte is oorverdovend, alleen onderbroken door het gesnuif van een paar koeien in de verte. Boven ons schittert de Melkweg, helderder dan we ooit hebben gezien.
Dag 3: ontmoeting met de Karamojong
We staren door de stoffige autoruiten naar buiten en blijven verstijfd zitten. Het halve dorp heeft zich om ons busje verzameld, gezichten bijna tegen het glas gedrukt. Honderd paar ogen priemen naar binnen, nieuwsgierig, een tikkeltje argwanend. Hoe gaan we hier in vredesnaam uitstappen zonder dat het een ongemakkelijke circusact wordt? Gelukkig is daar Napso, die met wat Karamojong-geweld ruimte creëert. Voorzichtig klappen we de deuren open en stappen we uit. Stilte. Een ongemakkelijke staar wedstrijd volgt. Wij, de vreemdelingen, versus een mensenzee van felle doeken, grappige hoedjes en gezichten versierd met sierlijke littekenkunst. Napso doorbreekt de stilte met een bulderende lach en begint zijn rondleiding door Nakapelimoru, het grootste traditionele dorp van Oost-Afrika. Eindeloze rieten daken vormen een doolhof van steegjes en kleine lemen huisjes. Geen winkels, geen restaurants, geen sanitair. Hier heerst nog het pure, zelfvoorzienende leven. Napso kent bijna iedereen en schudt hand na hand, terwijl hij tussen neus en lippen door voor ons vertaalt. Na een tijdje belanden we in een huisje, waar de koele kleimuren een welkome verademing zijn na de brandende hitte van buiten. Op dunne matjes proberen we ons enigszins comfortabel te installeren, onze westerse botten niet gewend aan het harde zitten. Een vrouw gehuld in een felgekleurde doek kijkt ons doordringend aan en steekt dan van wal. Napso vertaalt. Ze vertelt over de cultuur van de Karamojong en hoe een man zonder meerdere vrouwen eigenlijk een nobody is. “Als je eerste vrouw bent, zit je goed,” legt ze uit. “Jij bepaalt of je man nog een vrouw mag trouwen. Vind jij haar niks? Dan gaat het feest niet door.” De nieuwkomers worden meteen huishoudhulp en kinderoppas. Handig geregeld.We knikken, lachen, stellen vragen. De vrouw kijkt ons peilend aan, alsof ze zich afvraagt of we echt begrijpen hoe hun wereld werkt. Misschien niet helemaal, maar één ding is zeker: dit is een manier van leven die je niet uit boeken of documentaires haalt. Dit moet je voelen, meemaken.
Dag 4 en 5: het dierenparadijs Kidepo Valley
Met onze hoofden nog vol van de ontmoetingen in Nakapelimoru en de geur van kampvuur in onze kleren, trappen we het gas in. Bestemming: Kidepo Valley National Park. Het ruigste, minst bezochte en misschien wel mooiste park van Oeganda. Een uithoek tegen de grens van Zuid-Soedan, waar toeristen zich zelden wagen. De stoffige weg verandert in een ansichtkaart. Eindeloze vlaktes, rotsformaties die als wachters over de savanne uitkijken, acaciabomen die scheef groeien door de eeuwige wind. En stilte. Geen auto’s, geen hordes safari-junkies met telelenzen, alleen wij en de wildernis. Dit is Kidepo. Ons kamp voor de nacht? Apoka Rest Camp, een verzameling eenvoudige banda’s die ooit voor park rangers gebouwd zijn. De underdog naast de fancy Apoka Lodge. Hier geen infinity pool of cocktails, maar wél een houten veranda met uitzicht op een nijlpaard dat op z’n dooie gemak voorbij sjokt. Als je wilt eten, geef je dat op tijd door en wordt er speciaal voor jou een bord spaghetti bolognese in elkaar geflanst. Simpel, maar precies goed. Zodra de zon achter de rotsen vandaan kruipt, klimmen we op het dak van ons busje. Dit is Afrika zoals je het je voorstelt, maar nergens anders meer vindt. Giraffes bewegen zich traag door het hoge gras, een kudde buffels staart ons aan, klaar om in opstand te komen als we te dichtbij komen. Kidepo is de enige plek in Oeganda waar je cheeta’s kunt spotten, maar ook leeuwen, olifanten, zebra’s en struisvogels paraderen hier alsof het hun privéterrein is. We zaten op het dak van ons busje en reden door het oneindige, magische niemandsland. De Afrikaanse zon schildert de hemel in tinten oranje en paars. En de leeuwenfamilies, die op verkoelende rotsen de laatste zonnestraaltjes mee pakten, genieten heerlijk mee.
